هخامنشیان و ساسانیان دو سلسله بزرگ و تاثیرگذار در تاریخ ایران باستان هستند که هر کدام ویژگی‌ها و دستاوردهای منحصر به فردی داشته‌اند. در اینجا به برخی از تفاوت‌های اصلی بین این دو سلسله اشاره می‌کنیم:
کوروش بزرگ (حدود ۶۰۰-۵۳۰ پیش از میلاد) بنیانگذار امپراتوری هخامنشی بود. او با فتح ماد، لیدیه و بابل، یک امپراتوری بزرگ و قدرتمند را ایجاد کرد. کوروش به دلیل رفتار عادلانه و مدارا با ملل مغلوب، به عنوان یک پادشاه مهربان و دادگر شناخته می‌شود. منشور کوروش، که به عنوان اولین اعلامیه حقوق بشر شناخته می‌شود، نشان‌دهنده ارزش‌های انسانی و صلح‌طلبانه او است.
اردشیر بابکان (حدود ۱۸۰-۲۴۲ میلادی) بنیانگذار امپراتوری ساسانی بود. او با شکست دادن آخرین پادشاه اشکانی، اردوان پنجم، سلسله ساسانی را تأسیس کرد. اردشیر با احیای سنت‌های ایرانی و زرتشتی، سعی در بازگرداندن شکوه و عظمت ایران باستان داشت. او همچنین نظام اداری و سیاسی متمرکزی را ایجاد کرد و به تقویت طبقه روحانیون زرتشتی پرداخت.
هخامنشیان و ساسانیان هر دو تأثیرات عمیق و پایداری بر تاریخ و فرهنگ ایران گذاشتند.
با ایجاد یک امپراتوری بزرگ و چند فرهنگی، ایران را به یک مرکز تمدنی مهم در جهان باستان تبدیل کردند. سیاست‌های عادلانه و مدارا با ملل مغلوب، باعث ایجاد صلح و ثبات در امپراتوری شد و به شکوفایی اقتصادی و فرهنگی کمک کرد. هنر و معماری هخامنشیان، به ویژه تخت جمشید، نمادی از شکوه و عظمت ایران باستان است.
با احیای سنت‌های ایرانی و زرتشتی، هویت ملی ایرانیان را تقویت کردند. نظام اداری و سیاسی متمرکز آن‌ها، باعث ایجاد ثبات و قدرت در کشور شد و به توسعه اقتصادی و نظامی کمک کرد. هنر و معماری ساسانیان، به ویژه طاق کسری و نقش رستم، نشان‌دهنده هنر و فرهنگ غنی ایرانی در دوره باستان است. ساسانیان همچنین نقش مهمی در انتقال دانش و فرهنگ ایرانی به سایر نقاط جهان داشتند.