آشنایی با تاریخچه هفت سین

آشنایی با تاریخچه هفت سین

هفت سین سفره ای سنتی است که از هفت چیز نمادین تشکیل شده است که با حرف سین آغاز می شوند. این سفره در آغاز سال نو شمسی و عید نوروز پهن می شود. اعضای خانواده در زمان سال تحویل (آغاز سال نو شمسی) اطراف سفره هفت سین می نشینند و دعا می کنند. به جز از هفت سین (سبزه، سیب، سرکه، سکه، سمنو،سماق، سنجد) چیزهای دیگری از جمله آینه، قرآن، شمع و شمعدان، ماهی قرمز، تخم مرغ رنگی، شیرینی، گل (سنبل یا شب بو)، گندم و آب قرار می دهند. این سفره تا روز سیزدهم پهن می باشد و بعد جمع می شود و سبزه ی آن را در روز سیزدهم (سیزده به در)به آب می سپارند.

تاریخچه هفت سین

تاریخچه ی رسم هفت سین، مبهم است. اما ظاهراً کهن ترین سند در ادب فارسی که در آن به اصطلاحِ «هفت سین» اشاره شده، دیوان امیر بهاءالدین برندق خجندی (757–835 قمری) است با این دو بیت:

چون به میدانِ طرب رانی بُراقِ عیش را

هم ز عینِ مردمی باید که چینی «هفت سین»

سبزهٔ سیراب و سنبل، سوسن و سرو و سمن

ساغرِ می در میانِ بزم و ساقی هفتمین

قدمت جشن نوروز به 3000 سال پیش و به دوره زرتشتیان باز می گردد. این جشن شامل مراسم های سمبلیک متعددی است. یکی از معروف ترین آن ها سنت خانه تکانی و تمیز کردن کامل خانه قبل از عید برای استقبال از بهار و سال نو است.

بنا بر روایتی هفت سین نخستین بار هفت شین بوده که از (شیر، شراب، شهد (شیره درختان)، شکر، شمع، شابه (میوه مخصوصا سیب)، شمشاد) تشکیل شده بود که با حضور اسلام به دلیل ممنونعیت مصرف شراب به هفت سین تبدیل شد.

در روایتی دیگر آمده است که سین، واژه اول نام هفت فرشته باستانی پارسی است. همه ی آن ها ویژگی خاص و نیکویی را دارا می باشند.

در زبان باستانی عدد هفت به نام "امرداد" است. امرداد معنای جاودانگی داشت و از آن جایی که این عدد معنای زیبای زندگی و جاودانگی را می داد هفت واژه را به نشانه آن گزینه کرده و بر سفره ی نوروزی می چینند.

هفت در میان اعداد از اهمیت و ارزش خاصی برخوردار است. برای ایران و ایرانیان باستان، هفت مقدس بود. از آن برای مفاهیم مثبت، خوش یمنی و فال نیک استفاده می شد.

مانند؛ هفت رنگ رنگین کمان، دوران کودکی 7 سال است. هفت خان رستم در شاهنامه، هفت آسمان، هفت اقلیم، هفت روز هفته، هفت فرشته، هفت شهر عشق در عرفان، هفت پیکر و…

تاریخچه سفره هفت سین

گزینه های هفت سین باید دارای پنج ویژگی باشد:

• نام آن ها پارسی باشد.

• با واژه "سین" آغاز شوند.

• دارای ریشه گیاهی باشند.

• خوردنی باشند.

• نام آن ها از واژه های ترکیبی (مانند سبزی پلو، سیر ترشی و …) ساخته نشده باشند.

هفت سین باستانی

طبق روایت های تاریخی سین واژه اول هفت فرشته آسمانی باستانی است‌ که همه آنها دارای ویژگی های خاص و نیکو بودند.

سیر سَمبل اهورا مزدا و نمادی از تندرستی و سلامت است. اغلب پیشینیان از خواص دارویی سیر به منظور درمان برخی از بیماری ها استفاده می کردند؛ از این رو می توان از آن برای داشتن سالی بدون بیماری از آن در سفره ی هفت سین استفاده کرد.

اصل هفت سین ایرانی

سبزه سَمبلی از فرشته اردیبهشت و نماد آب های پاک وبیکران است. اغلب ایرانیان از این نماد به منظور داشتن سالی شاد و با طراوت استفاده می کنند. از زمان قدیم هفت نوع گیاه را برای کاشت سبزه نوروزی انتخاب می کردند، که شامل : (گندم، جو، ماش، عدس، ارزن، نخود و لوبیا). اما امروزه از گیاهان دیگر نیز استفاده می شود.

سبزه اصل سفره هفت سین است

سیب نمادی از  فرشته زن و نماد باروری و پرستاری است. وجود آن در سفره هفت سین به منظور تندرستی اعضای خانواده در سال جدید است تا آن ها را از گزند آسیب و بیماری حفظ کند.

سنجد تمثیلی از فرشته خرداد و نماد دلبستگی است. اغلب مردم سنجد را نماد عشق و دلباختگی می دانند و آن را به منظور افزایش علاقه در بین اعضای خانواده، در سفره هفت سین قرار می دهند. اما برخی دیگر از افراد معتقدند که سنجد نماد گرایش به عقلانیت است و سبب می شود تا تمام تصمیمات فرد در سال جدید بر اساس عقلانیت صورت بگیرد.

سنجد سفره هفت سین

سرکه نماد فرشته امرداد و به معنای جاودانگی است. در گذشته از سرکه برای باطل کردن سحر و جادو استفاده می شده است. قرار دادن سرکه در سفره هفت سین سبب خواهد شد تا ناملایمات سال نو از بین برود.

سمنو تمثیلی از فرشته شهریور و نماد خواروبار است. ایرانیان معتقد هستند که قرار دادن سمنو در سفره هفت سین، باعث افزونی نعمت و برکت در زندگی آن ها خواهد شد.

سمنو از اجزاء هفت سین واقعی

سماک یا سماق، فرشته بهمن نماد باران است. وجود سماق در سفره هفت سین به این منظور است که سال پیش رو را با نهایت شادی و استقامت در برابر سختی ها دنبال کنیم.

به اعتقاد زرتشتی ها چون آخرین ماه سال زمان تولد آدم ابوالبشر است. بنابراین باید نمادی از آن در خوان نوروزی باشد تا شکل پذیری آسان شود. از این رو آیینه ای در بالای خوان نهاده می شود و در اطراف آن شمع یا چراغی می گذارند. اغلب تعداد شمع ها با تعداد فرزندان خانواده ارتباط دارد و نیز آیینه ای دیگر در زیر تخم مرغ گذاشته می شود تا انعکاس وجود آدمی در آیینه دیده شود و نیز آیینه زیر تخم مرغ هم نمایانگر تحویل سال است.

شمع نماد روشنایی و فروغ است.

ماهی قرمز یکی دیگر از زینت دهندگان سفره هفت سین است. اسفند ماه در برج حوت است و حوت یعنی ماهی. در هنگام نوروز برج حوت به برج حمل تحویل می گردد و از این رو نمادی از آخرین ماه سال در سفره نوروزی گذاشته می شود.

ماهی اجزایی از هفت سین باستانی

از آنجا که گل سنبل با آمدن بهار می‌ روید، آن ‌را به عنوان نماد بهار بر سر سفره هفت سین می گذارند. بدان معنا که بهار آمده و ما امید آن داریم که ما نیز بهاری شویم.

نبات سَمبل شیرین کامی است. افراد با قرار دادن این نماد بر روی سفره سالی پر از خاطرات شیرین را آرزو می کنند.

گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته