دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، قرار است دوشنبه و سهشنبه برای اولین بار طی یک دیدار رسمی از هند دیدن کند و قطعا توقع دارد که با استقبال گرمی روبهرو شود.
او نخستین رئیسجمهوری نیست که از هند دیدن میکند. تا به امروز خیلی از رئیسجمهورهای آمریکا به این کشور سفر کردهاند. با بعضی از آنها برخوردی بسیار گرم شده است و بعضیها هم مشتی خبط دیپلماتیک از خود به جا گذاشتهاند.
در ادامه نگاهی خواهیم داشت به برخی از این سفرها.
دوایت آیزنهاور نخستین رئیسجمهوری آمریکا بود که در دسامبر ۱۹۵۹ به پایتخت هند سفر کرد. تعداد کثیری از مردم دهلی در خیابانها از این قهرمان جنگ جهانی دوم استقبال کردند. آقای ترامپ هم قرار است در خیابانهای شهر احمدآباد حاضر شود و حتما انتظار برخورد مشابهی دارد.
روابط هند و آمریکا در این دوره مدیون صمیمیتی است که بین آیزنهاور و جواهر لعل نهرو، نخستوزیر هند، وجود داشت. آمریکا در آغاز جنگ سرد روابط خوبی با پاکستان ایجاد کرده بود، ولی هند اصرار داشت که "بیطرف " بماند. در آن زمان، مثل امروز، چین مساله اصلی روابط هند و آمریکا بود و واشنگتن دوست داشت که دهلی درباره مساله تبت فشار بیشتری به چین وارد کند.
در کل اما سفر چهار روزه آیزنهاور موفقیتآمیز ارزیابی شد و برنامه سفرش به الگویی برای همه سفرهای آتی تبدیل شد: بازدید از مقبره گاندی، گردش در تاج محل، سخنرانی در مجلس و سخنرانی در میدان راملیلا در حضور یک میلیون نفر.
سفر ریچارد نیکسون به هند در اوت ۱۹۶۹ نخستین باری نبود که او به هند میرفت. او پیشتر در ۱۹۵۳ نیز به عنوان معاون رئیسجمهور به هند رفته بود. اما اسناد و مدارک نشان میدهد که علاقه چندانی به هند نداشت.
گری بس، نویسنده، میگوید "نیکسون از هندیها به طور اعم و ایندرا گاندی، نخستوزیر هند، به طور اخص خوشش نمیآمد."
از طرف دیگر رئیسجمهورهای آمریکا از سیاست بیطرفی هند در اوج جنگ سرد بسیار ناراحت بودند و حتی به نظر میرسید که این سیاست در عمل "به حمایت مشخص از شوروی" تبدیل شده است.
حمایت هند از استقلال بنگلادش از پاکستان نیز باعث سردی بیش از پیش روابط شد و کار به جایی رسید که وقتی خانم گاندی در سال ۱۹۷۱ به واشنگتن رفت، ریچارد نیسکون به او لقب "جادوگر پیر" داد.
وقتی جیمی کارتر در سال ۱۹۷۸ به هند رفت، روابط هند و آمریکا گرمتر از گذشته شده بود.
حدود ۵۰۰ خبرنگار کارتر را در این سفر همراهی میکردند و یکی از برنامههای او بازدید از روستایی در نزدیکی دهلی بود. اهمیت روستای چوما خراگان در این بود که مادر آقای رئیسجمهور چندین سال پیش به عنوان عضوی از سپاه صلح به آنجا رفته بود. جیمی کارتر و همسرش روزالین به این روستا کمک مالی کردند و برای اولین بار یک دستگاه تلویزیون به آن اهدا کردند.
اما روابط در پشت صحنه به این خوبی نبود. هند داشت برنامه اتمی خود را کامل میکرد و ایالات متحده قصد داشت که مانع دستیابی این کشور به بمب اتمی شود. اما هند پیمان منع گسترش جنگافزارهای هستهای را امضا نمیکرد.
آقای کارتر به سایروس ونس، وزیر خارجه آمریکا، قول داده بود که نامهای "سرد و بیپرده" به مورارجی دسای، نخستوزیر هند، بنویسد. اما خبر این مکالمه به رسانهها درز کرد و نزدیک بود کل سفر را مختل کند. در نهایت هم آقای کارتر بدون گرفتن هیچ تعهدی از هند خارج شد.
سفری که احتمالا به ایجاد تغییرات عمده منجر شد دیدار بیل کلینتون در مارس ۲۰۰۰ با آتال بیهاری واجپایی، نخستوزیر هند، بود. این سفر البته در دوره سختی صورت گرفت، چرا که آمریکا هند را به خاطر آزمایش اتمی در ۱۹۹۹ تحریم کرده بود.
اما به گفته ناوت سارنا، سفیر سابق هند در ایالات متحده، این سفر پنج روزه "دیداری بسیار شاد" بود. آقای کلینتون در این سفر به حیدرآباد که در آن دوره داشت به قطب فناوری هند تبدیل میشد و بمبئی، پایتخت مالی، هند سر زد.
او همچنین با روستاییان رقصید، سری به ببرها زد و در یکی از هتلهای مجلل دهلی سوپ دال عدس خورد.
''''بهترین رئیسجمهور آمریکا برای هند ''''
مجله فوربز زمانی نوشته بود که جورج دبلیو بوش "بهترین رئیسجمهور آمریکا برای هند" بوده است. سفر سه روزه او به این کشور در مارس ۲۰۰۶ نقطه اوجی در روابط دو طرف بود، مخصوصا در بعد تجاری و فناوری هستهای.
آقای بوش رابطه گرمی با مانموهان سینگ، نخستوزیر هند، داشت و همین مساله باعث شد تا دو کشور به توافقی تاریخی ولی جنجالی در مساله هستهای برسند. این توافق باعث شد تا هند مراکز هستهای خود را به روی بازرسان بگشاید و در قبالش از فناوری هستهای غیرنظامی آمریکایی برخوردار شود.
البته این سفر به اندازه سفرهای دیگر تماشایی نبود و آقای بوش نه از تاج محل دیدن کرد و نه در مجلس سخنرانی. اما زمانش مهم بود، زیرا احساسات ضدآمریکایی در پی جنگ عراق در هند بسیار بالا گرفته بود و نمایندگان چپگرای مجلس به این سفر اعتراض داشتند.
باراک اوباما تنها رئیسجمهوری است که دو بار به هند سفر کرده است. یک بار در سال ۲۰۱۰ با آقای سینگ دیدار کرد و یک بار هم در سال ۲۰۱۵ با نارندرا مودی، نخستوزیر بعدی هند.
نخستین سفرش بعد از حملههای تروریستی بمبئی در سال ۲۰۰۸ صورت گرفت و او به منظور همدردی مستقیما به این شهر سفر کرد. خانم و آقای اوباما حتی در هتل تاج محل که یکی از هدفهای اصلی این حمله بود اقامت کردند.
مهمترین مسالهای که در این سفر مطرح شد، حمایت رئیسجمهور آمریکا از اصلاح ساختاری شورای امنیت و پیوستن هند به آن بود. آلیسا آیرز، دیپلمات ارشد آمریکایی، میگوید "اینکه بعد از این همه سال هیچ اصلاحی صورت نگرفته است به کنار، اما آن وعده یک تغییر عمده در سیاست ایالات متحده بود."
آقای اوباما در سال ۲۰۱۵ به دعوت آقای مودی مجددا به هند بازگشت و مسائل تجاری، دفاعی و اقلیمی موضوع اصلی مذاکرات بود. رهبران دو کشور در این دیدار از رفتار تحریکآمیز چین در دریای جنوبی چین نیز ابراز نگرانی کردند.