همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: احتمالا وقتی بدانید که اختلال اوتیسم گاهی با درونگرایی اشتباه گرفته می‌شوند، تعجب می‌کنید و شاید اگر فردی درون‌گرا باشید، کمی نگران هم بشوید که نکند تا این سن، اوتیسم داشتید و نمی‌دانستید. هرچند این موضوع جای نگرانی ندارد و فرد درون‌گرا لزوما دارای اوتیسم نیست، اما آگاهی از خصوصیات فرد دارای اوتیسم و فرد درون‌گرا اهمیت زیادی دارد. به خصوص اگر فرد کودک باشد.
دکتر سید محمدعلی میری، دکترای روانشناسی و مدیر مطالبه‌گری انجمن اوتیسم ایران در گفتگو با همشهری‌آنلاین، درباره دلایل شبیه بودن اوتیسم و درونگرایی و نحوه تشخیص آنها از یکدیگر به نکات بسیار مهمی اشاره می‌کند.
او می‌گوید: «واقعیت این است که مرز میان درونگرایی و اوتیسم خفیف بسیار باریک است و نکته مهم این است که چطور اوتیسم خفیف را از درونگرایی تشخیص دهیم.»
میری می‌گوید: «معمولا کسی که در مهارت‌های ارتباطی مشکل دارد، دوست و رفیقی ندارد و اغلب تنهایی و تنها ماندن را ترجیح می‌دهد، نشانه‌های اوتیسم را دارد اما این ویژگی‌ها به تنهایی برای تشخیص اوتیسم کافی نیست. چون بخشی از خصوصیات افراد درون‌گرا هم همین است. بنابراین باید سایر علائم را هم بررسی کرد: این که آیا فرد به محرک‌های حسی یا محیطی واکنش‌های شدیدی نشان می‌دهد؟ وسواس‌های خاصی دارد یا نه؟ در دوران تحصیل این ویژگی‌ها را داشته است؟»
یکی از وجوه تمایز کلیدی اوتیسم و درونگرایی که متخصصان بر آن تاکید دارند، تفاوت در انگیزه و توانایی برقراری ارتباط است. مثلا افراد درون‌گرا در تعاملات اجتماعی معمولا انرژی زیادی از دست می‌دهند و برای بازیابی انرژی از دست‌رفته به تنهایی هم نیاز دارند. اما در مجموع قادرند ارتباط اجتماعی برقرار کنند و وقتی بخواهند، می‌توانند به راحتی با دیگران تعامل داشته باشند. بسیاری از افراد درون‌گرا موقعیت‌های شغلی دارند که یک فرد دارای اوتیسم نمی‌تواند آنها را به دست بیاورد. مثلا یک فرد درون‌گرا به راحتی می‌تواند مدیر روابط عمومی یک شرکت یا سازمان باشد و به راحتی در جلسات سخنرانی کند بدون این که عملکردهایش به خطر بیفتند. اما افراد دارای اوتیسم حتی اگر بخواهند و تمایل داشته باشند، تعامل برایشان بسیار دشوار و حتی غیرممکن است. چون از نظر شناختی یا هیجانی در فهم یا پاسخ به تعاملات اجتماعی مشکل دارند. مثلا انها در درک نشانه‌های غیرکلامی مانند زبان بدن، حالات چهره و لحن صدا مشکل دارند.
درضمن، درونگرایی یک ویژگی شخصیتی است و اختلال محسوب نمی‌شود. در حالی که اوتیسم یک اختلال عصبی-تکاملی است که محدودیت‌های قابل توجهی در روابط، کار و فعالیت‌های روزانه ایجاد می‌کند. این تفاوت‌ها هستند که به روانپزشک کمک می‌کنند میان اوتیسم و درونگرایی تمایز قائل شود.
نکته مهم دیگری که متخصصان به آن اشاره می‌کنند، پردازش حسی است. بسیاری از افراد در طیف اوتیسم، حساسیت بیش از حد یا کمتر از حد معمول به محرک‌های حسی مانند نور، صدا، بو یا لمس دارند. برای مثال، ممکن است از صداهای بلند یا نورهای شدید به شدت آشفته و عصبی شوند. در حالی که این موضوع معمولاً یک ویژگی بارز در افراد درون‌گرا نیست.
میری می‌گوید: «اوتیسم اغلب تنها نیست و همراه با اختلالات دیگر دیده می‌شود. ممکن است با درونگرایی یا حتی اسکیزوفرنی اشتباه گرفته شود. بعضی‌ها حتی عقب‌ماندگی ذهنی را با اوتیسم یکی می‌دانند. البته درونگرایی، یک اختلال نیست و صرفاً یک ویژگی شخصیتی است. اما اگر این ویژگی بر تحصیل، کار، مهارت‌های ارتباطی یا رفع نیازهای روزمره اثر منفی بگذارد، باید توسط روان‌شناس یا روانپزشک به‌طور دقیق بررسی شود.»
متخصصان برای تشخیص اوتیسم از درون گرایی راهکارهایی هم دارند؛ آنها تاکید دارند که درونگرایی به تنهایی باعث علاقه شدید فرد به فعالیت‌های فردی نمی‌شود، اما در اوتیسم رفتارهای تکراری و تمرکز شدید روی موضوعات خاص دیده می‌شود که باعث محدودیت در تنوع فعالیت‌ها و عدم تمایل به معاشرت می‌شود.
بیشتر بخوانید؛
میری درباره اوتیسم و درونگرایی به موضوع بسیار مهمی اشاره می‌کند که کمتر مطرح شده است. او می‌گوید: «مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی شدیداً تحت تأثیر فرهنگ قرار دارند. در جامعه ما به خصوص در گذشته، از دختران انتظار می‌رفت کم‌حرف، ساکت و مطیع باشند. این کلیشه‌ها باعث شد که اوتیسم در بسیاری از دختران دیر تشخیص داده شود یا اصلاً تشخیص داده نشود. بنابراین ممکن است دختران زیادی در جامعه داشته باشیم که در طیف اوتیسم قرار می‌گیرند اما به دلیل مسائل فرهنگی تشخیص داده نمی‌شوند. ما نمونه‌هایی داریم از دخترانی که با وجود مشکلات ارتباطی، در مدارس عادی تحصیل کرده‌اند و حتی تا آستانه ورود به دانشگاه بدون تشخیص مانده‌اند. حتی بعضی از آنها تحصیلات عالی تا مقطع دکترا دارند و سال‌هاست که در جامعه فعالیت می‌کنند. البته آمار ازدواج در میان افراد دارای اوتیسم پایین است. نه به این دلیل که نمی‌توانند ازدواج کنند، بلکه به این خاطر که ازدواج، یک موضوع اجتماعی است و درک آنها از مسائل اجتماعی با افراد عادی متفاوت است.»
مدیر مطالبه‌گری انجمن اوتیسم ایران در توضیح بیشتر بیان می‌کند: «در بسیاری از فرهنگ‌ها درونگرایی دختران امری پذیرفته‌شده تلقی می‌شود و همین سبب می‌شود که اوتیسم خفیف در آنها نادیده گرفته شود. چون نشان دادن درون‌گرا بودن دخترها برای خیلی از خانواده‌ها و قومیت‌ها یک موضوع پذیرفته‌شده و حتی گزینه مثبت است. مثلا یکی از ملاک‌های مورد پسند برخی آقایان این است که همسرم درون‌گراست. ممکن است آن مرد نداند که همسرش دارای اوتیسم خفیف است و درون‌گرا نیست.»
این دکترای روانشناسی تاکید می‌کند که «اوتیسم، یک طیف است و شامل خفیف، متوسط و شدید می‌شود و افرادی که شدت اوتیسم‌شان شدید و حتی متوسط است، معمولاً از همان کودکی تشخیص داده می‌شوند. اما اوتیسم خفیف چون شدت علائمش کمتر است و نشانه جسمی واضحی هم ندارد، تشخیص‌اش آسان نیست. به همین دلیل ممکن است فرد تا نوجوانی یا حتی جوانی بدون تشخیص باقی بماند یا اختلال اوتیسم در او مثلا با درونگرایی اشتباه گرفته شود. البته مجددا تاکید می‌کنم که درونگرایی اختلال نیست و یک ویژگی شخصیتی است.»