در زمان خشایارشای یکم امپراتوری هخامنشی به بزرگ‌ترین گسترهٔ سرزمینی خود رسید، مرز آن از بالکان و اروپای شرقی در باختر و تا دره سند در خاور امتداد داشت.
این شاهنشاهی بزرگ‌ترین امپراتوری جهان تا بدان روز بود و در مجموع ۵٫۵ میلیون کیلومتر مربع وسعت داشت همچنین این شاهنشاهی اولین ابرقدرت جهان نیز بود که نهایتاً در پی حمله اسکندر مقدونی به ایران از بین رفت.
شاهنشاهی پارس در سال ۴۸۶ پ. م (سال مرگ داریوش بزرگ)، در همسایگی با قبایل یونانی، هندوآریایی و عرب — داریوش بزرگ این سرزمین را به خشایارشا تحویل داد و درگذشت.
شاهنشاهی هخامنشی نخستین و تنها حکومتی بود که همه جهان را برای بیش از دو سده یکپارچه کرد. امپراتوری ایران در اوج گستره خود در سال ۴۸۰ پیش از میلاد هشت میلیون کیلومتر مربع (برخی آنرا پنج و نیم میلیون کیلومتر مربع می‌دانند) از دره سند در هند تا رود نیل در مصر و ناحیه بنغازی در لیبی امروزی و از رود دانوب در اروپا تا آسیای مرکزی وسعت داشت که آن را تبدیل به وسیع‌ترین امپراتوری باستانی تاریخ جهان کرد.
در این گزارش برخی از آثار عتیقه کمیاب و دیده نشده مربوط به دوره هخامنشیان که در موزه های مختلف دنیا نگهداری می شود آورده شده اند.
یک وزن سنگ هخامنشی از مجموعه ارمیتاژ در میان معدود اشیایی که فرهنگ ایران و هخامنشیان در ارمیتاژ نگهداری میشود
وزن سنگ ۲۲۲۲.۴۲۵ گرم
از روستای مغان، نزدیک کرمان
وزنه در سال ۱۹۰۷ میلادی به تهران منتقل شد و سپس به موزه آسیا در سن پترزبورگ منتقل شد.
هنر معماری و معماری دوران هخامنشی بهترین نمونه هایی از خرابه های تخت جمشید
جنس: سنگ
اندازه: ۷۳.۷۱ در ۳۰.۵۱ سانتی متر
مکان: ایران پرسپولیس
موزه: متروپولیتن نیویورک
از ایران در موزه متروپولیتن نیویورک
دوره هخامنشیان
حدود ۴۶۵-۴۲۴ قبل از میلاد
اندازه: عرض ۲۹.۲ و ارتفاع ۴.۶ سانتی متر
کتیبه‌ها پی‌بنای کاخ آپادانا تخت زیر پایه‌های تالار مرکزی
از ایران-تخت جمشید در موزه ملی ایران
دوران: هخامنشیان ۵۱۵-۵۴۵ پیش از میلاد
جنس: طلا، نقره
۳۳ در۳۳ سانتیمتر
سنگ‌نگاره کمان‌داران تزئیناتی مجلل و معروف مسکونی کاخ آپادانا
توسط داریوش اول در شوش ایران در موزهٔ لوور فرانسه
دوران: هخامنشیان
جنس: آجر سفالی
قد: ۴۷۵ پهنا: ۳۷۵ سانتیمتر
یک وزن سنگ هخامنشی از مجموعه ارمیتاژ در میان معدود اشیایی که فرهنگ ایران و هخامنشیان در ارمیتاژ نگهداری میشود
وزن سنگ ۲۲۲۲.۴۲۵ گرم
از روستای مغان، نزدیک کرمان
وزنه در سال ۱۹۰۷ میلادی به تهران منتقل شد و سپس به موزه آسیا در سن پترزبورگ منتقل شد.
نوشتهٔ حکاکی‌شده به زبان پارسی باستان، عیلامی و زبان اکدی بر ستون پاسارگاد «من کوروش، شاه هخامنشی هستم»
پیاله دوره‌ی پیش-هخامنشی از ایران
در موزه میهو ژاپن سده هشتم تا ششم پیش از میلاد
جنس: نقره
قد: ۴.۱ پهنا: ۱۲.۲ سانتیمتر
باستان a202
دستبند به اردک ختم می شود از ایران در موزه میهو ژاپن
دوران: هخامنشیان
جنس: طلا و سنگ های قیمتی مانند لاجورد و عقیق
قد: ۸.۳ پهنا: ۱.۴ سانتیمتر
جام زرین بخش بالایی این جام از ۴۱ متر سیم به هم تنیده تشکیل شده که در ۴۴ ردیف قرار داده شده اند در موزه متروپولیتن
دوران: هخامنشیانجنس: طلاقد: ۱۷ سانتی متر
دستبند در دو انتها به سر شیر ختم می شود از همدان در موزه پنسیلوانیا
دوران: هخامنشیجنس:طلا
کتری با تندیسک های بز کوهی در موزه میهو ژاپندوران: پیش هخامنشی سده هفتم پیش از میلاد
جنس: نقرهقد: ۲۲.۵ پهنا: ۲۵.۲ سانتی متر
دوران: پیش هخامنشی سده هشتم تا ششم پیش از میلاد
جنس: نقرهقد: ۲۱ پهنا: ۲۵ سانتی متر
جام یا آتشدان (مجمر) پایه دار در موزه میهودوران: هخامنشیان سده ی پنجم یا چهارم پیش از میلاد
جنس: طلاقد: ۸.۹ سانتی متر
تندیس خروس در موزه میهودوران: پیش از هخامنشی سده‌ی هشتم تا ششم پیش از میلادجنس: نقره زراندودقد: ۲۷.۲ پهنا: ۹ سانتی متر
تندیس بز کوهی همراه با (علامت) درخت خرما در موزه میهودوران: پیش از هخامنشی سده‌ی هشتم تا ششم پیش از میلاد
جنس: نقرهقد: ۲۶.۸ سانتی متر
جام نقش گوزن از شمال غرب ایران در موزه میهو
دوران: پیش از هخامنشی هزاره ی نخست پیش از م.قد: ۱۱.۵ سانتی متر
جام نقوش نیزه داران و ارابه سواران از شمال غرب ایران در موزه میهودوران: پیش از هخامنشی سده ی هشتم یا هفتم پیش از م.قد: ۲۱ پهنا: ۲۴.۵ سانتی متر
تصویر شماتیک روی بدنه لیوان
ارتمیس یکم فرمانده‌ی نیروی دریایی ایران در نبرد سالامیس توانست نیروی دریایی ایران را از خطر نابودی نجات دهد در زمان لشکرکشی خشایارشا پادشاه هخامنشی در ۴۸۰پیش از م. به یونان.
فرش پازیریک قدیمی‌ترین فرش جهان در هر سانتیمتر مربع ۳۶ گره از ایران در موزه ارمیتاژ روسیه
دوران: هخامنشیان ۵۰۰ سال قبل از میلاد
پهنا: ۲۱۰ در ۱۸۳ سانتی متر
جام از ایران در موزه متروپولیتندوران: هخامنشیان دوره عصر آهن نیمه اول هزاره قبل از میلاد مسیح
جنس: نقره، مسقد: ۷.۶۲ سانتی متر
ریتون جلو گربه وحشی از ایران در موزه متروپولیتندوران: هخامنشیان ۴ – ۲ قرن قبل از میلاد مسیح
جنس: نقرهقد: ۲۴ پهنا: ۱۹.۹۹ سانتی متر
ریتون جلو نیمتنه قوچ از ایران در موزه متروپولیتندوران: هخامنشیان ۵۰۱ پیش از میلاد
جنس: نقرهقد: ۱۹.۹۹ پهنا: ۱۱.۹۹ در ۱۲.۲۹ سانتی متر
تکوک شکل بز کوهی در بخش جلو بدن، سوراخ ریختن آب دارد از شمال غرب ایران در موزه متروپولیتندوران: هخامنشیان ۵۰۰ پیش از میلادجنس: سفالپهنا: ۲۷.۸ در ۲۸.۳ سانتی متر
سردیس شاهزاده ی هخامنشی از کاخ آپادانا در موزه ایران باستاندوران: هخامنشیان
جنس: سنگ لاجورد
تکوک شکل غزال در موزه لوور پاریسدوران: هخامنشیان ۴۰۰ پیش از میلاد
جنس: نقرهقد: ۲۸.۶ پهنا: ۱۳.۵ سانتی متر
سردیس صورت جوان بدون ریش گنجینه آمودریا از تاجیکستان ساحل رود آمودریا (جیحون) در موزه بریتانیا
دوران: هخامنشیان سده ۴ تا ۵ پیش از میلاد
جنس: طلاقد: ۱۱.۳ سانتی متر
تکه دوزی در شکل سر یک شیر در موزه متروپولیتندوران: هخامنشیان ۴-۶ قرن قبل از میلاد مسیح
جنس: طلاپهنا: ۴.۸ در ۵.۷ سانتی متر